Verschillen

Sinds ik hier ben heb ik van veel mensen veel vragen gekregen over hoe een aantal dingen nou precies zijn in Egypte. Het leek me leuk om op een paar van die onderwerpen in te gaan.

Veel mensen hadden blijkbaar medelijden en vroegen hoe het hier nou zit met bier. Voordat ik naar Egypte kwam, had ik net een hartverscheurend afscheid achter de rug met mijn speciaalbiervoorraad. En o ja ook met mijn vrienden en familie. Ook nog afscheid van genomen. Maar, bier.

De afgelopen zomervakantie heb ik me intensief voorbereid, in de wetenschap dat mij in Egypte zes maanden van Spartaanse geheelonthouding te wachten stonden. Immers, zo redeneerde ik, in Egypte wonen voornamelijk moslims en die mogen geen alcohol drinken. Ik rekende op een droogte waarbij de Sahara in het niet valt. Hierin bleek ik wat naïef.

Veel mensen van mijn generatie hier zijn dan wel moslim, maar zijn hierin niet zo strikt. Zo nu en dan een biertje gaat er voor hen wel in. Ik denk dat de verhouding tussen mensen van mijn leeftijd die wel en niet drinken ongeveer fifty fifty is. Daarnaast noemen de niet-drinkers wel een ethische reden als uitleg van hun keuze, maar leggen ze hierin lang niet altijd de link met religie. Het is meer een kwestie van gevoel, van ‘dat doe ik niet’, dan een op de Koran gebaseerde beslissing. Dat had ik niet verwacht. Dit is een goed voorbeeld van een vooroordeel wat ik van tevoren had maar wat onwaar bleek te zijn. Deze reis brengt de nodige correcties aan in mijn wereldbeeld (meer dan ik had gedacht, om eerlijk te zijn).

De aanwezigheid van alcohol wil trouwens niet zeggen dat je hier project X-toestanden kan aanschouwen. De mensen die hier überhaupt drinken, consumeren nog steeds weinig (naar Nederlandse maatstaven). De niet-onthouders drinken misschien één avond per week, twee biertjes. Bier drinken is hier niet iets gebruikelijks en echt onder invloed raken is al helemaal niet de bedoeling. Hoe je overkomt, een bepaald beeld hooghouden is namelijk (te) belangrijk in de Egyptische samenleving. Er is nog vrij veel sociale controle.

De Egyptenaren schieten, naar mijn idee, vaak door in dit in hun queeste om een bepaald beeld in stand te houden. Dat verlangen leidt namelijk regelmatig tussen een gat tussen wat ze hier zeggen (het beeld) en wat ze echt doen. Mijn werk-wat-er-niet-was is misschien nog wel het beste voorbeeld. Maar het is veel breder: Egyptenaren zeggen eigenlijk nooit nee en doen altijd alsof ze je superaardig vinden. Je zou kunnen zeggen dat nepheid/beleefdheid hier prevaleert boven eerlijkheid/directheid. Als Nederlander is dat soms frustrerend.

Alcohol kopen heeft hier iets extreem vermakelijks schijnheiligs: je moet de plekken weten waar je het kan krijgen en je krijgt het in een vuilniszakje mee, want die zijn, in tegenstelling tot de andere plastic zakjes die ze hier gebruiken, niet doorzichtig. Degene die dit systeem ooit bedacht heeft, vond het waarschijnlijk een geniale vondst. Het punt is alleen dat verder niemand zijn boodschappen in een scheef afgeknipte vuilniszak propt, waardoor alleen degenen die alcohol bij zich dragen met zo’n zak over straat lopen. Oftewel: je kan het niet letterlijk zien, maar je weet precies wie er met alcohol rondloopt. En iedereen doet alsof-ie het niet doorheeft (er moet een bepaald beeld in stand worden gehouden). Fantastisch vind ik dat. Het is een gecreëerd spel waar iedereen aan meewerkt, waarvan het niet de bedoeling is dat je er doorheen prikt, zodat iedereen kan doen alsof ze niet op de hoogte zijn van de onderliggende werkelijkheid.

Zolang het beeld, het alternatieve verhaal, goed genoeg in elkaar zit, fungeert dit als excuus om de onderliggende werkelijkheid te ontkennen. De ondoorzichtigheid van de alcohol-zakken voorziet hierin. Dat geeft mensen de mogelijkheid om net te doen alsof ze niet weten wat er aan de gang is. Zodat de opa bij het eten tegen zijn kleinzoon kan zeggen: “In Egypte doen we niet aan alcohol, want we zijn goede moslims.”

Het consumeren van je in ongure winkeltjes gekochte en in vuilniszakjes vervoerde biertjes is een gevoelig punt. En iets wat, net zoals hoe clandistien het kopen en vervoeren van alcohol gaat, voor mij als buitenstaander moeilijk te begrijpen is. Met begrijpen bedoel ik: ik kan wel verklaren hoe het zo gekomen is dat die regel hier bestaat, maar het gevoel erbij heb ik niet. Ik ‘begrijp’ dat aspect van de cultuur niet zo diep als mensen die in de cultuur zijn opgegroeid het begrijpen. Omdat ik in een totaal andere cultuur ben opgegroeid, kan ik sommige dingen die hier vanzelfsprekend zijn niet intuïtief aanvoelen.

Zulke instincten krijg je denk als resultaat van opvoeding, en omdat ik in een andere cultuur ben opgegroeid wijken mijn instincten soms af van de Islamitische gebruiken die ze hier hanteren.

Het zit namelijk zo: mannen mogen wel alcohol op straat, in parkjes, etc., consumeren, maar vrouwen niet. Daar kan ik met mijn verstand gewoon niet bij. Maar voor de mensen hier is zo’n man-vrouw onderscheid vanzelfsprekend. Zoals ik in de vorige blog al heel kort aanhaalde, stoor ik me daaraan.

Begrijp me niet verkeerd: vrouwen zijn dus echt strafbaar als ze dat doen, terwijl mannen dat niet zijn. Het is niet alleen een sociale norm, maar ook echt een wet. Dat is ook iets waar ik in het begin erg aan moest wennen: er is hier geen scheiding van kerk en staat zoals we dat in het Westen kennen. Zo kan het dus dat een aantal Islamitische geloofsstellingen verankerd zijn in de wet en je dus strafbaar bent als je je er niet aan houdt. Als ik weer eens met zoiets geconfronteerd word, ben ik toch blij dat we dat in Nederland anders doen.

Niet dat ik daar iets van te vrezen heb, overigens. Als toerist passen ze die wetten niet echt op mij toe. De politie hier is namelijk zo corrupt als het maar kan, en (zo heb ik me laten vertellen) heeft de opdracht om toeristen zoveel mogelijk met rust te laten en zelfs te beschermen. Dit omdat men geen gezeik wil met blanke toeristen, ambassades, politie, social media, enzovoort, om het tanende toeristenaantal niet nog verder te laten afnemen. Toeristen zijn hier net een met uitsterven bedreigde, beschermde diersoort.

Eerst was ik juist vanwege de verhalen over corruptie soms wat angstig was voor de politie. Hun corruptheid maakt ze onrechtvaardig, ongestuurd en onbetrouwbaar, dacht ik. Ik was in het begin een beetje angstig dat ik als onwetende blanke jongeman waar wel wat te halen valt een geschikt doelwit zou vormen voor corrupte mensen met wat macht. Daar merk ik gelukkig niks van. Er loopt hier veel politie over straat en hoewel dat me nog steeds een licht unheimlich gevoel bezorgd, zijn de Egyptische wetsdienaren over het algemeen vriendelijk. Ze hebben me bijvoorbeeld al een paar keer geholpen met het vinden van de weg of het krijgen van een taxi.

Dat sluit mooi aan bij het laatste waar veel mensen naar hebben gevraagd: de veiligheid. Ik voel me hier hartstikke veilig. Er zijn een aantal mogelijke verklaringen die in me opkomen, maar wat precies de reden voor dat gevoel is, weet ik ook niet. Een belangrijke factor is denk ik dat er altijd mensen op straat zijn: “Cairo never sleeps”. Er lijkt in ieder geval geen reden te zijn om me hier niet veilig te wanen. Twee weken geleden gingen er geruchten over een revolutie. Er waren wat mensen uit voorzorg opgepakt en ik kreeg een mail van de Nederlandse ambassade met het advies om zoveel mogelijk binnen te blijven. Alles was afgelast en de winkels gesloten, de straten leeg. Die dag voelde ik me net iets minder veilig. Maar ook toen gebeurde er niks.